Image

 

Α. ΙΣΤΟΡΙΚΟ – Περίπτωση ΠΜΣ ” Ολυμπιακές Σπουδές, Ολυμπιακή Παιδεία, Οργάνωση και Διαχείριση Ολυμπιακών Εκδηλώσεων ” του ΤΟΔΑ

1. Υποβλήθηκε ερώτημα από το ΤΟΔΑ σχετικά με πιθανή βιντεοσκόπηση διαλέξεων που θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο του ΠΜΣ με τίτλο «Ολυμπιακές Σπουδές, Ολυμπιακή Παιδεία, Οργάνωση και Διαχείριση Ολυμπιακών Εκδηλώσεων» του ΤΟΔΑ, και ζητήθηκε είτε προσχέδιο τυποποιημένης φόρμας ώστε να ενημερωθούν ορθώς σχετικά με τα προσωπικά δεομένα και το copyright οι εκατέρωθεν συμμετέχοντες-καθηγητές και φοιτητές, είτε υπόδειξη στο περιεχόμενο της φορμας αυτή σε περίπτωση που πρέπει να είναι εξειδικευμένη για την περίπτωση καθώς δεν υφίσταται τυποποιημένη γενική φόρμα.

2. Σημειώνεται πως και λόγω της ανάγκης για εξ αποστάσεως εξέτασεις αλλά και βιντεοσκόπησης διαλέξεων, συχνά το ίδρυμα ευρίσκεται προ ενός παρόμοιου ερωτήματος, όπου αναζητείται η βέλτιστη λύση προκειμένου να ικανοποιηθούν οι αντικειμενικοί ακαδημαϊκοί στόχοι, χωρίς παραβίαση στοιχειωδών δικαιωμάτων των υποκειμένων.  

Β. ΣΧΟΛΙΑ ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΒΙΝΤΕΟΣΚΟΠΗΣΗΣ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ ΣΕ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΑ

1. Κατ’ αρχήν πρέπει να διευκρινιστούν οι διακριτοί ρόλοι που διέπουν γενικότερα μια περίπτωση σαν και αυτή:

α. Υπεύθυνος Επεξεργασίας των Δεδομένων είναι το τμήμα και τα αρμόδια όργανα διοίκησης του τμήματος που μερίμνη του οποίου πρόκειται να πραγματοποιηθούν οι βιντεοσκοπήσεις.

β. Επεξεργαστής των Δεδομένων που είναι η γραμματεία του εκάστοτε τμήματος ή ΠΜΣ και η οποία επεξεργάζεται προσωπικά δεδομένα που είναι τα προσωπικά δεδομένα των συμμετεχόντων στο ΠΜΣ, όπως επί παραδείγματι το ονοματεπώνυμο, φωτοτυπία της αστυνομικής ταυτότητας, αντίγραφα τίτλων σπουδών,  διεύθυνση κατοικίας ή έγκυρα στοιχεία επικοινωνίας.

2. Ο Υπεύθυνος Επεξεργασίας των Δεδομένων έχει την ευθύνη εφαρμογής του GDPR, και πρέπει να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα συμμόρφωσης με την κείμενη νομοθεσία όσον αφορά τον κανονισμό προστασίας προσωπικών δεδομένων. Μεταξύ αυτών είναι:

Η εγκαθίδρυση και επιτήρηση διαδικασιών για την ασφαλή φύλαξη τους και η μη κοινοποίησή τους για κανέναν λόγο σε τρίτους.

Η εγκαθίδρυση διαδικασιών για την ορθή τήρηση αυτών, δηλαδή για την ανά τακτά χρονικά διαστήματα επικαιροποίησή τους.

Η εγκαθίδρυση διαδικασιών για πεπερασμένο χρονικό διάστημα διατήρησής και κατοχής αυτών.

Η εγκαθίδρυση διαδικασιών για καταστροφή αυτών μετά το πέρας του αντικειμενικού ακαδημαϊκού σκοπού τήρησής των.

Η τεκμηρίωση και ενημέρωση των υποκειμένων των σαφών λόγων και αντικειμενικών σκοπών της τήρησης αρχείου προσωπικών δδομένων.

Η διαβεβαίωση των υποκειμένων για την τήρηση μέτρων ασφαλείας των προσωπικών τους δεδομένων, το χρονικό διάστημα της διατήρησής τους καθώς και τη δυνατότητά τους στο δικαίωμα στη λήθη

3. Ο Επεξεργαστής των Δεδομένων, υποχρεούται στην τήρηση των ανωτέρω διαδικασιών, όπως αυτές έχουν τεθεί από τον Υπεύθυνο Επεξεργασίας των Δεδομένων, καθώς και για την επικαιροποίηση των δεδομένων. Επίσης είναι υπεύθυνος για την ορθή φύλαξή τους, καθώς και για την μη κοινοποίησή τους σε τρίτους.

4. Όσον αφορά τώρα τη διαδικασία βιντεοσκόπησης διαλέξεων έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

α. Η βιντεοσκόπηση διάλεξης είναι προσωπικό δεδομένο, καθώς εκτός από τον διδάσκοντα μπορεί να περιέχει εικόνες του ακροατηρίου αλλά και ερωτήσεις αυτού προς τον διδάσκοντα. Δηλαδή επί τοις ουσίας ηχογράφηση ή βιντεοσκόπηση ερωτήσεων των συμμετεχόντων, που υπό συνθήκες θα μπορούσε η ερώτηση (ή κάποια κριτική παρέμβαση) να ταυτιστεί εν δυνάμει με κάποιο φυσικό πρόσωπο, με τρόπο που να προδίδει προσωπικά δεδομένα του προσώπου (ιδιαίτερος τόνος φωνής, διακεκριμένα βιομετρικά χαρακτηριστικά, να οδηγεί σε κριτικό απαξιωτικό χαρακτηρισμό του, να εμπεριέχει αποδοκιμασία του ακροατηρίου ως προς το φυσικό πρόσωπο κ.α.)

β. Επομένως θα πρέπει να υπάρχει σαφή διατύπωση των αντικειμενικών ακαδημαϊκών σκοπών της βιντεοσκόπησης των διαλέξεων καθώς και των πιθανών ακαδημαϊκών και κοινωνικών ωφελειών από αυτή τη διαδικασία.

Γ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Κατόπιν των ανωτέρω προτείνονται τα εξής οποτεδήποτε κάποιο τμήμα προτίθεται να πραγματοποιήσει βιντεοσκόπηση διαλέξεων:

1. Λήψη ενυπόγραφης φόρμας συναίνεσης των συμμετεχόντων στις βιντεοσκοπήσεις, κατά την ενημέρωσή τους ότι θα πραγματοποιηθούν τέτοιες σε διακεκριμένες διαλέξεις.

2. Σαφή παροχή γνώσης των συμμετεχόντων στο ποιές ακριβώς διαλέξεις θα βιντεοσκοπηθούν.

3. Σήμανση έξω από τους χώρους στους οποίους θα πραγματοποιηθούν οι βιντεοσκοπήσεις.

4. Ενημέρωση των συμμετεχόντων για τους λόγους για τους οποίους θα πραγματοποιηθούν οι βιντεοσκοπήσεις, το χρονικό διάστημα για το οποίο θα υφίσταται το υλικό στην κατοχή του εκάστοτε φορέα.

5. Διαβεβαίωση των συμμετεχόντων για διασφάλιση του υλικού από το τμήμα και για τη μη παροχή του σε τρίτους ή χρήση του για σκοπούς άλλους των διαβεβαιωμένων.

6. Διαβεβαίωση των συμμετεχόντων για ανωνυμοποίηση των δεδομένων, των βιντεοσκοπήσεων, όπου αυτό είναι δυνατό και θεμιτό σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. Εφόσον, κάποιος φοιτητής δεν επιθυμεί την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων του, μέσω της ηχογράφησης της φωνής του κατά την υποβολή κάποιου ερωτήματος στη διάρκεια του μαθήματος, θα πρέπει να παρέχεται εναλλακτικός τρόπος υποβολής ερωτήσεων στον διδάσκοντα και να υπάρχει μέριμνα ώστε να μην υπάρξει μετάδοση της φωνής του φοιτητή στο διαδίκτυο.

Αυτό για τη μεν απευθείας μετάδοση προϋποθέτει δυνατότητα ανωνυμοποίησης (π.χ. μέσω σίγασης του μικροφώνου ή αλλαγή χροιάς/παραμόρφωση φωνής), προκειμένου να τεθεί το ερώτημα, ή, για την περίπτωση της ανάρτησης εκ των υστέρων, η δυνατότητα τεχνικής επεξεργασίας του καταγεγραμμένου υλικού (π.χ. μοντάζ).

Ο διδάσκων θα μπορεί, εφόσον το κρίνει απαραίτητο για τη διδακτική διαδικασία, να επαναλάβει ο ίδιος το ερώτημα που τέθηκε από το φοιτητή.

7. Η διάκριση των φυσικών προσώπων που δεν έδωσαν συγκατάθεση από τους υπόλοιπους, είτε ως προς την ειδική τοποθέτηση στο χώρο σε μη ορατά σημεία από τις κάμερες, είτε με κλειστές κάμερες, εάν πρόκειται για τηλεδιαλέξεις.

8. Δυνατότητα στους συμμετέχοντες να άρουν την συναίνεσή τους σε οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του προγράμματος διαλέξεων που βιντεοσκοπούνται.

9. Η φόρμα ενυπόγραφης συναίνεσης λοιπόν θα πρέπει:

α. Να ενημερώνει τους συμμετέχοντες για τους λόγους της βιντεοσκόπησης

β. Να διαβεβαιώνει τη διασφάλιση του υλικού και τη μη δημοσιοποίησή του σε τρίτους, χωρίς περαιτέρω επεξεργασία ανωνυμοποίησης

γ. Να ενημερώνει τους συμμετέχοντες για την δυνατόητα άρσης της συναίνεσής τους σε μελλοντικό χρόνο.

δ. Να ενημερώνει τους συμμετέχοντες για το πεπερασμένο χρονικό διάστημα κατοχής του υλικού.

Δ. ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ

Οι βιντεοσκοπήσεις ενδεικτικών διαλέξεων αναδεικνύουν το επίπεδο σπουδών ενός τμήματος, δίνουν χαρακτηριστικό παράδειγμα της ακαδημαϊκής διαδικασίας και βοηθούν ουσιαστικά τη διάδοση της γνώσης μέσω των Ανοικτών Μαθημάτων και Διαλέξεων στο κοινωνικό σύνολο. Επιπλέον, αποτελούν ένα σημαντικό ακαδημαϊκό εργαλείο, που βοηθάει τους φοιτητές, ιδίως εκείνους που για κάποιους λόγους προσωρινά ή για μεγάλο χρονικό διάστημα αδυνατούν να παραστούν στις διαλέξεις αυτές δια ζώσης.

Πέρα από τις αντικειμενικά ακαδημαϊκά ωφέλη, πρέπει να σημειωθεί και η σημαντική πολιτιστική συνεισφορά στην κοινωνία που παρέχεται μέσω αυτού, καθώς και η συνεισφορά του στη Δια Βίου Μάθηση και στην Ανοικτή Γνώση.

Όλα τα πανεπιστήμια σήμερα σε όλον τον κόσμο παρέχουν παρουσία στην κοινωνική δικτύωση, και βιντεοσκοπημένο υλικό ανοικτών εκπαιδευτικών διαλέξεων.

Επομένως τρόπον τινά, θα πρέπει να ενθαρρύνεται η διαδικασία παροχής βιντεοσκοπημένων διαλέξεων στα τμήματα, είτε κανονικών μαθημάτων είτε διαλέξεων στα πλαίσια ΠΜΣ ή ειδικών επιστημονικών ημερίδων.

Η συμμόρφωση στον GDPR συμπληρώνει αυτόν τον σκοπό καθώς θωρακίζει νομικά το πανεπιστήμιο με την εγκαθίδρυση ενός γενικού πλαισίου υλοποίησης αυτού του υλικού.